درباره پیشینه گز ایرانی مطالب زیادی در اینترنت موجود است، ما با جمع بندی این مطالب اینوگرافیک (Infographic) ساده زیر را درباره تاریخچه گز اصفهان تهیه کردیم که شما با یک نگاه می توانید به تاریخچه گز پی ببرید. قاعدتاً مادربزرگ همه شیرینی های امروز انسان ها، بر اساس کشفیات تا امروز همان آثار 3000ساله است که باستان شناس اتریشی کشف کرده ولی گز اصفهان سابقه ای 500 ساله بر اساس سفرنامه شاردن دارد. درباره ریشه نام گز دو نظریه بیشتر روایت شده است:
- نخست اینکه کلمه گز بن مضارع از مصدر فعل گزیدن است. این کلمه به دلیل اینکه ماده اصلی ساخت شیرینی گز در گذشته ماده ارزشمند خوراکی گزانگبین (گز خونسار یا گز خوانسار) بوده ساخته شده و در واقع شیرینی گز اشاره به استفاده از گزانگبین در ساخت گز دارد. خود گزانگبین که در زبان عربی به آن «من» و در انگلیسی (Manna) گفته می شود یک ماده خوراکی بی نظیر است که نتیجه گزیدن ساقه گیاه گون گزی توسط یک نوع حشره مانند زنبور عسل است و فراوری آن توسط حشره است.
- نظریه دوم اشاره به واحد اندازه گیری قدیمی طول گز دارد. و هر گز در ایران قدیم معادل حدود یک متر بوده است. چون سربازان از یک خوراکی شبیه گز (حلوا چوبه) برای طی مسیرهای طولانی و آماده شدن برای نبرد با دشمن استفاده می کردند، این شیرینی که با سفیده تخم مرغ و مواد شیرین کننده مانند شکر یا گزانگبین ساخته می شد با اضافه شدن مغز پسته، گز نامیده شد.
